İklim ve Hava Olayları
1) Atmosferin Yapısı
Dünya’yı dıştan saran renksiz kokusuz hava katmanına atmosfer adı verilir. Atmosferin içinde canlıların yaşaması için gerekli olan gazları bulunur.
Dünyanın atmosferinde bulunan gazlar:
%78 azot gazı (N2),
%21 oksijen gazı (O2),
%1’i karbondioksit (CO2) ve su buharı (H2O) gibi gazlardan oluşur.
2) Hava Olayları
Güneşten gelen ısı etkisiyle atmosferde meydana gelen sıcaklık, nem, basınç ,rüzgar ve yağış gibi değişiklikler hava olaylarını oluşturur.
# Belirli bir yerde ve kısa süre içinde etkili olan hava koşullarına hava olayları denir.
# Hava olayları küçük bölgelerde ve kısa süreli gözlemlerin yorumlanmasıdır. Örnek: Antalya yağışlı iken Alanya’nın güneşli olmasıdır.
# Hava olaylarını ve hava olaylarının etkilerini inceleyen bilim dalına meteoroloji denir.
# Hava olaylarını inceleyen uzmanlara meteorolog denir.
# Hava olayları verileri değişkenlik gösterebilir ve tahmini sonuçlardır.
# Hava olaylarında Parçalı bulutlu, Bulutlu, Güneşli, Sağanak yağışlı, Rüzgarlı, Kar yağışlı gibi kavramlar kullanılır.
a.Basınç: Atmosferdeki hava taneciklerinin yerin yüzeyine uyguladığı kuvvet sonucu basınç oluşur. Hava sıcaklığında çeşitli etkiler sonucu oluşan değişimler, yüzeyde alçak veya yüksek basınç alanlarının oluşmasına neden olur.
Alçak basınç: Isı alan havanın sıcaklığının artması sonucu, hava molekülleri birbirinden uzaklaşarak yükselir ve yeryüzüne yaptığı başınç azalarak alçak basınç alanı oluşur.
Yüksek basınç: Isı veren havanın sıcaklığı azalması sonucu, hava molekülleri birbirine yaklaşarak alçalır ve yeryüzüne yaptığı basınç artar ve yüksek basınç alanı oluşur.
b.Rüzgar: Yüksek basınç alanından düşük basın alanına doğru yatay yönlü yer değiştiren bu hava hareketlerine rüzgâr denir. Rüzgârlar hızına ve çevreye etkilerine göre yel, meltem, fırtına, hortum ve kasırga şeklinde sınıflandırılabilir.
c.Nem: Atmosferde bulunan su buharı miktarına nem adı verilir. Havanın nemini ölçmek için higrometre adı verilen araç kullanılır. Yeryüzündeki su sıcaklığın etkisi ile buharlaşıp su buharı halini alır ve havadaki nemi oluşturur.
d.Yağış Türleri
Yeryüzündeki su sıcaklığın etkisi ile buharlaşıp, gaz hâle geçerek su buharını oluşturur. Atmosfere karışan su buharı yogunlaşarak yağmur, kar, dolu, çiy, sis veya kırağı gibi olaylarla yer yüzüne tekrardan gelmesiyle yağışlar oluşur.
Yağmur: Havadaki su baharı yoğunlaşarak, su damlacıkları şekilde yeryüzüne düşmesine yağmur denir.
Kar: Havadaki su baharı yoğunlaşarak, buz kristalleri şekilde yeryüzüne düşmesine kar denir.
Dolu: Havadaki yağmur damlacıkları aniden soğuyarak donması sonucu buz tanecikleri şekilde yeryüzüne düşmesine dolu denir.
Çiy: Yeryüzüne yakın yerlerdeki su buharının soğuk nesneler üzerinde yoğunlaşması sonucu oluşan su damlacıklarıdır.
Kırağı: Yeryüzüne yakın yerlerdeki su buharının sıvı hâle geçmeden buza dönüşüp soğuk yüzeylerde buz kristalleri olarak birikmesiyle oluşur.
Sis: Havadaki su buharının yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşmasıyla çok küçük su damlacıkları şeklinde havada asılı kalarak oluşturduğu yüzey bulutlarına sis denir.
3) İklim
# Hava olaylarının geniş bölgelerde, uzun yıllar gösterdiği ortalama duruma iklim denir.
# İklim uzun süreli 40 - 50 yıl gibi hava olaylarının yorumlanması- dır. İklim verileri kesin sonuçlardır.
# İklimi ve etkilerini inceleyen bilim dalına klimatoloji denir.
# İklim bilimi alanında çalışan uzmanlara klimatolog denir.
# İklimde Yazları kurak, Kışları kar yağışlı, kışları soğuk, ortama sıcaklık, ılıman gibi kavramlar kullanılır.
Ülkemizde Görülen İklim Türleri
Ülkemizde Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim olmak üzere üç farklı iklim tipi görülür.
1.Akdeniz iklimi, kışları yağışlı ve ılık, yazları ise sıcak ve kuraktır.
2.Karadeniz iklimi, her mevsim yağış alabilen, yazlar serin, kışlar kıyı kesimlerde ılık, yükseklerde ise karlı ve soğuk geçer.
3.Karasal İklim, kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazları genellikle sıcak ve kurak geçer.
4) Küresel İklim Değişikliği
Günlük faaliyetlerimizi gerçekleştirirken fosil yakıtlar (Kömür, petrol, doğal gaz) tüketiriz. Fosil yakıtlar atmosfere sera gazı [Metan (CH4) ve Karbondioksit (CO2 )] salmamıza neden olur. Sera gazları Güneş ışınlarının yeryüzünden uzaya yayılmasını engelleyici özelliğe sahiptir.
# Sera gazlarının yeryüzünden yansıyan Güneş ışınlarını tutarak atmosferden çıkmasını engellemesine sera etkisi denir.
# Sera gazlarının artışı atmosferde soğurulan güneş ışığı miktarını artırır. Bunun sonucunda Dünya’nın ortalama sıcaklığında meydana gelen artış küresel ısınmayı oluşturur.
# Dünya genelinde yaşanan küresel ısınmanın beraberinde getireceği iklim değişiklikleri küresel iklim değişiklikleri olarak tanımlanır. Küresel iklim değişikliği sonucunda doğal afetler oluşur.
Not: Küresel iklim değişikliğini engellemek için, Atmosfere salınan karbondioksit(CO2 ) miktarının azaltılması veya karbondioksit salınımına tamamen engel olacak çözümler üretilmelidir.