DNA ve Genetik Kod
Hücrenin temel kısımları hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir. Hücrenin yönetim merkezi çekirdektir. Hücre çekirdeği hücredeki yaşamsal olayları yönetirken kalıtsal bilgileri de taşır. Hücre çekirdeğinde yaşamsal olayları yöneten ve kalıtsal bilgileri taşıyan DNA bulunur. Kalıtsal bilgilerimizi oluşturan yapılar şekildeki gibi verilmiştir.
1.Kromozom: Hücre bölünürken DNA'nın kısalıp kalınlaşması ve protein kılıfla kapmasıyla kromozom oluşur.
Kromozomlar, kalıtsal özelliklerin yavru canlılara geçmesinde etkilidir.
Kromozom sayısı canlı türlerinde farklılık gösterebilir ancak aynı türe ait canlılar arasında kromozom sayısı değişmez.
2.DNA (Deoksiribo Nükleik Asit): hücrenin yönetici molekülüdür ve yaşamsal faaliyetleri (solunum, beslenme, üreme) yönetir. DNA, canlıya özgü tüm kalıtsal özelliklerinin şifrelendiği ve bu özelliklerin taşındığı bölümdür.
3.Gen: Canlıya özgü tüm kalıtsal özellikler şifrelendiği birimlere gen denir. Kısaca DNA üzerinde, genetik bilgilerin taşındığı anlamlı birimlere denir.
4.Nükleotid: DNA’nın en küçük yapı taşıdır. DNA, nükleotid adı verilen küçük birimlerden oluşur.
Nükleotidlerin yapısında deokiriboz şekeri, fosfat ve azotlu organik bazlar vardır.
Nükleotidler, içerdikleri bu azotlu organik bazların isimlerine göre adlandırılır.
DNA’nın yapısında dört farklı nükleotid bulunmaktadır. Bunlar;
Adenin nükleotidi,
Timin nükleotidi,
Guanin nükleotidi ve
Sitozin nükleotididir.
# Nükleotidler çeşitli sayı, sıra veya dizilimi ile canlıya özgü genlerin oluşumunu sağlarlar.
# Nükleotidler bir araya gelerek genleri, genler bir araya gelerek DNA’yı oluşturur. DNA ise kromozomlar içinde yer alır.
Not: Kalıtsal materyallerin büyükten küçüğe sıralanışı :
Kromozom
DNA
Gen
Nükleotid
şeklindedir. Kodla: KeDiGeN
DNA’nın Yapısı
# DNA çift zincirden oluşur, bu zincirler sarmal yapıdadır.
# DNA’nın karşılıklı zincirleri üzerinde nükleotidler dizili durumdadır.
# DNA’yı oluşturan nükleotidler, belirli bir düzene göre karşılıklı olarak bulunmaktadır.
# Her nükleotidin karşısındaki zincirde ona uyumlu bir nükleotid bulunur.
DNA’da adenin(A) nükleotidinin karşısına timin(T) nükleotidi gelir.
DNA’da sitozin(C/S) nükleotidinin karşısına guanin(G) nükleotidi gelir.
# Karşılıklı iki nükleotidin yan yana gelmesiyle zincirler arasında bağ kurulur.
Not: Nükleotidlerin dizilimindeki benzerlikler canlıların akraba olma olasılığını gösterir.
# Bir DNA da bulunan nükleotid sayıları:
Adenin Nükletidi sayısı = Timin Nükleotidi sayısı
Guanin Nükleotidi sayısı = Sitozin Nükleotidi sayısı eşittir.
Nükleotid sayısı = Fosfat sayısı = Deoksiriboz sayısı = Organik baz sayısına eşittir.
Not: Tüm canlıların DNA’sı dört çeşit nükleotitden oluşmuştur. Nükleotid -lerin DNA’lar üzerindeki sayı, sıra veya dizilimi canlıların birbirinden farklı olmasını sağlar.
DNA’nın Kendini Eşlemesi
DNA, hücrenin yönetim ve kontrol merkezi olduğu ve genleri taşıdığı için her hücrede bulunmak zorundadır. Hücre Bölünmesi öncesinde hücre içerisindeki DNA’ların kendini sağlıklı bir şekilde eşlemesi sonucu, aynı genetik yapıda iki yeni DNA oluşur.
1.DNA’nın karşılıklı iplikte bulunan nükleotidler birbirinden ayrılır. DNA açılarak iki iplik hâline gelir.
2. Sitoplazmada serbest hâlde bulunan nükleotidler çekirdeğin içerisine girer.
3.Her bir ipliğin karşısına serbest hâlde dolaşan uygun nükleotidler sırayla yerleşir.
Adenin nükleotidinin karşısına Timin nükleotidi,
Guanin nükleotidinin karşısına Sitozin nükleotidi yerleşir.
4.Nükleotid dizilimi birbirinin aynısı olan iki yeni DNA molekülü oluşur.
Not: DNA eşlenmesi ile oluşan DNAların bir zinciri eski diğer zinciri yeni nükleotidlerden oluşur.